نحوه پیدایش و تکامل ماهی کوی(کپور زینتی) امروزی

در چند دهه گذشته علاقهمندان زیادی در میان مردم غرب و سایر نقاط جهان به پرورش ماهی کوی یا ماهی کپـور معمـولی زینتـی (کپور رنگی) روی آوردهاند. پرورش و نگهداری این ماهی زینتی استخری، به عنوان امری مفرح و یـک ابـزار اشـتغال زا و پردرآمـد تبدیل شده و در مقایسه با پرورش سایر حیوانات خانگی از سابقه تاریخی و سطح فرهنگی بالاتری در میان مردم برخوردار میباشـ د. از گذشتههای دور در شرق، پرورش ماهی کوی از اهمیت و ارزش بسیاری برخوردار بوده و گسترش نژادهای خاص و زیباتر، اولویـت ویژهای داشته است، که بر اهمیت و محبوبیت بیش از پیش آنها میافزاید. این امر سبب گردید تا بشر در طول قرنها ماهی کوی را به ۲ عنوان “جواهر زنده ” نامگذاری نموده و به تجارت ارقام جدیدتر آن بپردازد. به طور کلی عمدهترین نگرانی نهادهای نظـارتی دنیـا از ۳ واردات ماهی کوی، مربوط به بیماری ویروسی هرپس ویروس کوی است که در حال حاضر تقریباً در سراسر جهان وجـود دا شـته و تبدیل به خطر بزرگی برای این صنعت گردیده است. تاریخ دقیق ورود این ماهی به کشور مشخص نیست، ولی در دو دهه اخیر واردت و تولید ماهی کوی به ایران روند رو به رشدی داشته است.

تاریخچه ماهی کوی

آبزیانی که امروزه تحت عنوان ماهی کوی شناخته میشوند، ارقـامی ۱ از نسل ماهی کپور معمولی هستند که طی هزاران سـال در مرکـز آسیا مستقر بوده و از آنجا به سایر نقاط جهـان گسـترش یافتـه انـد . زیستگاه اصلی فرم وحشی ماهی کپور در دریای خزر، آرال، آزوف و سیاه بوده و توسـط سـربازان امپراطـوری روم بـه غـرب و خصوصـاً رودخانه دانوب گسترش یافت. رومیها ماهی کپور را بـه آبگیر هـ ای سراسر اروپا معرفی نمودند و آن را به عنوان منبع غذایی ارزشمندی پرورش میدادند. ویژگیهای زیستی ماهی کپور، توجه راهبـه هـا را نیز به خود جلب نمود، که به نوبه خود نقش مهمی در توسـعه ایـن ماهی در طی قرون وسطی، در کشورهای اروپایی، حـوزه بالتیـک و حتی انگلستان داشت. همزمان با گسترش پرورش ماهی کپور توسط رومیان در غرب، در شرق نیز سربازان چین باستان در توسعه آن نیز نقــش مهمــی ایفــا نمودنــد . در منــاطقی از جنــوب کشــور چــین سنگوارههایی از ماهی کپور به قدمت ۲۰ میلیون سال کشـف شـده است و گفته میشود آنها از جمله نخستین آبزیـان پرورشـی جهـان تلقی میشوند. اگر چه به طور دقیق مشخص نیست ماهی کپـور در چه سالی به کشور ژاپن معرفی گشته، امـا احتمـال آن مـی رود کـه توسط مهاجمان چینی و یا تجار مختلف به آنجا انتقال یافتـه باشـد . وجود آثار مختلفی با طرح ماهی کپـور در رنـگ هـای قرمـز ، آبـی و سفید در ۳۱ سال قبل از مـیلاد مسـیح تـا ۲۵۰ سـال پـس از آن ، بیانگر شواهد قابل قبولی از قدمت حضور این ماهی در کشـور ژاپـن میباشد. واژه “کوی” در ۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح در کتابی از کشور چین که در خصوص پرورش ماهی کپور به چاپ رسیده بـود ، ۲ به کار رفته است. قدمت ماهی کوی به حدی است کـه بودهیسـت (یکی از پسران کنفسیوس ۳ ۴ از سلسله شوکو ) یک عـدد از آن را در روز تولدش، یعنـی ۵۳۳ سـال قبـل از مـیلاد دریافـت نمـوده بـود . نخستین نشانههای مربوط به پرورش حرفهای ماهی کـوی بـه قـرن ۵ ۱۹ و در منطقهای در سواحل شـرقی ج زیـره هانشـو ژاپـن ، تحـت ۶ عنوان نیگاتا مربوط میشود. کشاورزان بومی این منطقه ماهی کپور را برای مصارف خوراکی به صورت توام با بـرنج پـرورش مـی دادنـد. ۷ مدت زمان چندانی از پرورش کپورهای تیره رنگ (قهوه ای- سیاه و یا آبی- سیاه) در شالیزارها نگذشته بود که آثـاری از ظهـور رنـگ قرمز و به تدریج سفید توجه آنان را به خود جلب نمـود . از آمیـزش این قبیل ماهیان با یکدیگر بروز رنگهای مذکور در نسلهای بعدی ۸ توسعه و شدت بیشتری گرفت. به کپورهایی که جهش ژنتیکـی در آنــان منجــر بــه پدیــد آمــدن رنــگ قرمــز اب تــدایی بــدن گردیــد ۹ kazuki_Hoo مــیگوینــد. از دورگــه گیــری بــین ایــن مــاهی و ۱۰ کپورهای سفید رنگ، کپورهای شکم قرمز به نام aka _ Hara و یا hi _ Hara حاصل گشت. با گسترش علاقه مردم برای نگهداری ۱۱ از ایــن مــاهی، تکثیــر انتخــابی بیشــتری در منــاطق مختلــف و به خصوص منطقه ای به نام Yamakoshi شناخته میشود، صورت پذیرفت. نتیجه این امر پدید آمدن ماهی کپـوری بـا بـدن سـفید و پشت قرمز به نـام Sarasa بـود کـه آن را جـد اصـلی مـاهی کـوی امروزی و به ویژه نژاد Kohaku میدانند. در ژاپن کپورهای رنگی را به عنوان کوی میشناسند و زمانی که پسوند Goi در واژهای به کار میرود نیز به همان معنی میباشد. از سال ۱۸۷۶ ماهی کـوی را بـا اسامی گوناگونی نامیده و توصیف کردهاند که در اینجـا برخـی از آن موارد اشاره میگردد و در فصل سـوم کتـاب بـه طـور جـامع بـدان ، کوی طـرح دار ۱۲ خواهیم پرداخت: کوی ساده ، کـوی منقـوش یـا ۱۳ . ذکر این مطلب بسیار جالـب ۱۵ و کوی رنگین یا ملون ۱۴ کوی زینتی ۱۶ است که یکی از اصلیترین ارقام ماهی کپور به نـام کپـور چرمـی ریشه ژنتیکی در ژاپن نداشته و از سـال ۱۷۸۲ در اتـریش پـرورش نیـز کـه بـا ۱۷ داده شده است. پیشینه پرورش ماهی کپـور آیینـه ای جلای منحصر به فرد خود شهره میباشد به سـال ۱۷۹۸ بـاز مـی – گردد. از دورگه گیری میان این قبیل کپورهـای رنگـی ، کـوی هـای ۱۸ بسیار زیبایی پدید آمده است. که تحت عنوان کوی فلـس برهنـه یا Doitsu شناخته میشوند. این گروه از میان کوی به عنوان مکمل بـرای ۱۹ پرورشی و یا تکمیل کننده زنجیر غذایی کپورماهیان چینی نخستین بار در سال ۱۹۰۴ در ژاپن مورد استفاده قـرار گرفتنـد. در سال ۱۹۱۹ رئیس وقت شیلان ژاپن با بازدید از مزارع پرورش کوی مجذوب یکی از نژادهای مـاهی کـوی بـه نـام Sanke گردید و آن را Nishikigoi نامید. Nikishiki بـه معنـای ترکیـب رنگهای زیباست و این اصـطلاح بـرای کمربنـد هایی بـا کیفیـت و ۱ زیبایی که با کیمونو (نوعی لباس ژاپنی) میپوشند به کـار مـی رود. امروزه ماهی کوی را در ژاپن به نام “جواهر زنده” و یـا “گـل هـای شناور” مینامند که ایـن خـود نشـان دهنـد ارزش و جایگـاه قابـل توجهی است که این ماهی در میان مـردم آن کشـور دارد . در سـال ۱۹۱۵ برای احترام به امپراطور جدید، نمایشـگاهی در توکیـو ژاپـن برگزار گردید. پرورش دهندگان منطقـه فقیـر نشـین Niigata کـه قصد داشتن تجارت ماهیان کوی خود را رونق دهند، برجسـته تـرین نمونههای خود را به وسیله قطار به محل نمایشگاه منتقـ ل نمودنـد . هیجان مضاعفی با حضـور ایـن ماهیـان زیبـا در نمایشـگاه حاصـل گردید به طوری که ۸ عدد از آن ماهیان به امپراطور هدیه داده شد. حضور موفق تولیدکننـ دگان مـاهی کـوی و علاقـه منـدی خـانواده سلطنتی وقت به این ماهی، سبب بازگشایی بـازار تخصصـی عرضـه ماهی کوی بر روی مردم، در منطقه Niigata گردید به نحـوی کـه به اصلیترین صنعت آن منطقه تبدیل گشت. به راستی کـه یکـی از بزرگترین پیشرفتهای ژنتیکی به واسطه دارا بودن جلای فلزی توام با رنگ طلایی یا زعفرانی از محبوبیـت خاصـی در میان طرفـداران ماهی کوی برخوردار است. در سال ۱۹۲۱ یک پرورشدهنده مـاهی کوی در منطقه Niigata ژاپن به نام aoki Sawata مطلع شد کـه ماهیگیران بومی یک کپور وحشی دارای رگهای طلایی بر روی بالـه پشتی را از رودخانه صید کردهاند. وی بلافاصله نسـبت بـه خریـد و پرورش آن اقدام نمود. با گذشت زمان ساواتا موفق به تولید نوزادانی با رنگ طلایی زیادی گردید. او در سال ۱۹۴۷ یک کوی ماده از نژاد fuji_Shiro) که کاملا سفید رنگ و سر براق دارد) را خریداری و با نرهای نسبتا طلایی خود، آمیـزش داد. از میـان ۳۰ نـوزاد ح اصـله ، نوزادان جالب و غیرمتعارفی به وجود آمد که با مولدین خـود بسـیار متفاوت بودند. آنها دارای فلسهای طلایی منحصر به فـردی بودنـد که در ارقام مختلف نژاد Ogon امروزی قابل رویت میباشد. توسـعه پرورش ماهی کوی که با تکثیر انتخابی، دورگهگیری و بهرهمندی از علوم زیستی و ژنتیک همراه بوده است، نتایج قابل قبـولی رادر ایـن خصوص حاصل نموده که امروزه در سراسر جهان و به طرق مختلف میتوان آن را مشاهده نمود. در سال ۱۹۳۸ ماهی کوی برای اولـین بار به آمریکای مرکزی و یک سال پس از آن به هاوایی وارد شد. تـ ا پیش از جنگ جهانی دوم که پروازهای تجـاری بـین غـرب و شـرق (به ویژه چین و ژاپن) برقرار نبود، پرورش ایـن مـاهی نیـز از رونـق خاصی برخوردار نبود. هنگامی که مردم بـا ماهیـان رنگـی رو بـه رو شده بودند، تاجران ژاپنی و اروپایی به فکر حمل و نقـل و گسـترش تجارت ماهیان زینتی توسط کشتیها بودند. کانادا در سال ۱۹۴۹ و انگلستان در سال ۱۹۶۶ واردات ماهی کوی را تجربه کردند. از سال ۱۹۷۰ به بعد پرورش ماهی کوی در غرب رونـق خاصـی گرفـت . در اوایل این امر، کمیت نسـبت بـه کیفیـت بیشـتر مـورد توجـه قـرار میگرفت و اهمیت چندانی به تنوع گونـه هـا داده نمـی شـد . بـدین منظور پـرورش دهنـدگان غربـی ، ماهیـان کوچـک را از ژاپـن وارد میکردند، چرا که پرورش و عرضه آن سـاه تـر و هزینـه تمـام شـده کمتری در پیداشت. با وجودی کـه در سـال هـای اخیـر در برخـی منـاطق فلسـطین اشـغالی پـرورش مـاهی کـوی از رونـق چنـدانی برخوردار بوده است، ولی همچنان بسیاری از مردم جهان به ماهیـان پرورش یافتند، در ژاپن علاقه خاصی نشـان مـی دهنـد . کشـور هایی نظیـر تایلنـد، چـین، آفریقـای جنـوبی، هنـد، مـالزی و… از جملـه کشورهای صاحب نام در زمینه پرورش ماهی کوی تلقی مـی شـوند . گسترش آگاهی و اطلاعرسانی در خصوص شرایط تکثیـر و پـرورش ماهی کوی در مزارع پرورشی، نمایشگاههـا و فروشـگاه هـای عرضـه ماهیان زینتی و… میتواند به پیشبرد فرهنگ نگهداری این ماهیـان زیبا و ارزشمند بیافزاید. ایجاد کمـپ هـای آموزشـی بـرای افـزایش اطلاعات علاقهمندان به نگهداری از ماهی کوی بسیار حـائز اهمیـت است. برگزاری کارگاههای آموزشی تخصصی، نمایشگاههای فصلی یا منطقهای، انتشار انواع کتاب، بروشور، پوستر و همچنین سـایت هـای اینترنتی و… که توسط کمپهای آموزشـی حمایـت و اجـرا گردنـد ، بیشترین اثر بخشی در تبادل اطلاعات میـان اقشـار جامعـه را ایفـا می نماید.

برای آشنایی بیشتر با سایر آبزیان و دیگر جانوران دریایی، خرید و آشنایی با نحوه پرورش و تخم گزاری آبزیان از جمله خرید ماهی کپور، آمور، قزل آلا و… . برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد غذای آبزیان به دیگر مقاله های ما سر بزنید. همچنین می توانید با مراجعه به دیگر سایت ما برای خرید انواع دستگاه اسپلش، تور ماهی ماهیگیری، استخر فایبرگلس و… اقدام نمایید. همچنین برای مشاوره و اطلاعات بیشتر میتوانید با مشاورین ما در تماس باشید برای ارتباط کافیست با شماره های موجود در سایت تماس حاصل فرمایید.

خطوط خونی(وراثتی) ماهی کوی

عبــارت Bloodline در خصــوص ماهیــانی بــه کــار مــی رود کــه ویژگیهای برجسته آن، طی سالیان متمادی حفظ و بـه نسـل بعـد قابل انتقال باشد. این دسته از نژادها از طرفداران بسیاری برخـوردار بوده و ارزش اقتصادی بالاتری دارند. پرورشدهندگان با اسـتفاده از روشهای خاصی، احتمال انتقال خصوصیات مد نظر مولـدین را بـه نظر فرزندان بیشتر مینمایند. در میان انواع نژادهـای مـاهی کـوی، تنها دو نوع نژاد دارای چنین ویژگیهایی میباشند، کـه عبارتنـد از Kohako و Sake .این دو جزء نژادهای اصیل و اجدادی ماهی کوی محسوب شده و محبوبیت بیشتری در میان مردم دارند. در پـرورش تمامی نژادها، تولیدکنندگان از روش کشت متراکم استفاده میکنند
که امکان انتقال ویژگیهای خاص به نسل بعد، به حداقل مـی رسـد، ولی با اسـتف اده از روش خطـوط خـونی ، تولیدکننـدگان مـی تواننـد خصوصیات ذاتی مطلوب را به طور پـیش بینـی شـده ای از ماهیـان مولد به فرزندان منتقل نمایند. بدیهی است که اجرای صـحیح ایـن روش بسیار حائز اهمیت میباشـد ، ولـی انتخـاب شایسـته مولـدین ، ۱ بسیار پر اهمیتتر از آن است. در منطقه یاماکوشی ژاپـن (۱۸۶۷- ۱۹۱۲ (پرورشدهندگان ماهی کوی، برای تولید بهتر نژاد Kohako 2 با یکدیگر رقابت ویژهای داشتند. در سال ۱۸۸۹ کـونیز و هیرویـی مزرعهای در روستای هیگاشیمایا ۳ ، نـژاد sarasa _ Gosuke مـاهی کوی را تولید نمود و در اواخر سال ۱۸۹۰ به برخـی مـزارع معـروف پرورش ماهی کوی نظیر Tomin و Manzo فروخته شد. این مزارع در واقع نخستین تولیدکنندگان نژاد اصیل Kohalo میباشـند ، کـه علاوه بر آن نژادهای معروف دیگـری از قبیـل Buketo ،Dainichi، Hasegawa ،Sensuke ،Yagozen را نیز در فهرست تولیدات خود ۴ جای داده بودند. در سال ۱۹۱۴ هیتاروساتو ۵ در منطقـه یورگـارای ژاپن از یک جفت مولد نژاد Kohako ،تعدادی نوزاد نژاد Sanke را تولید نمود. مولدین این نژاد دارای دو نقطه سیاه کوچـک در ناحیـه فوقانی بالههای سینهای بود، که به جذابیت آن میافزود. این ویژگی ۶ تا ۱۰ سال بعد نیز در نژاد Sanke به چشم مـی خـورد . هوشـینو از میان گروه مولدین خود، یک ماهی کوی نر به نـام Bekko Shiri را تولید کرد که فرزندانی با بالههای راه راه از آن حاصل گشت. ماهیان این نژاد را sanke Shima نامیدند، چـرا کـه در واقـع او موفـق بـه تولید یک نژاد جدید ازماهی کوی شده بود. در عصر حاضـر بهتـرین ارقام نژاد Sanke به قرار ذیل میباشد: ،Daminichi ،Isumiya ،Torazo ،Jinbei ،Sadazo .Kichinai ،Mastunosuke.

برای توضیحات بیشتر می توانید به وبسایت ویکی پدیا مراجعه کنید.

برای توضیحات راجب ماهی قزل آلای رنگین کمان به این لینک مراجعه کنید.

منبع: علیرضا خیابانی خرداد ۹۳