ماهیان خاویاری که از با ارزشترین ماهیان تجاری جهان میباشـند، بیـشتر از ۳۱۰ میلیـون سـال اسـت کـه بـاسازگاری با محل زیستشان توانستهاند نسل خود را حفظ نمایند. در زمانهای گذشته این ماهی خاویار در تمام نیمکره شمالی زمین پراکنده بـوده ولـی بعلـت از بـین رفـتن زیـستگاه و تغییرات اکولوژیک محیط زیست و همچنین صید بی رویه و …. تنها محدود به دریای خزر، آزوف، اورال و دریـای سیاه شدهاند. هرچند ماهی خاویار بطور محدود و پراکنده در اروپا و آمریکا نیز گونه هایی از آنها یافت مـیشـود. در ایـن میـان دریای خزر به لحاظ موقعیت ممتاز خود مامن و زیستگاه اصلی تاسماهیان به شمار میرود. بطوریکـه ۹۰ درصـد صید جهانی ماهیان خاویاری در این دریا صورت میگیرد.
مشخصات عمومی تیره تاسماهیان
شکل ظاهری تاسماهیان طوری است که با شنای سریع و حرکت این ماهیها در اعماق نسبتاً زیاد متناسب است به این ترتیب که بدن دراز بوده و از سمت سر به دم به تدریج باریک میشود. بدن از پنج ردیف برجـستگیهـای استخوانی، یک ردیف در پشت و دو ردیف در پهلو و دو ردیف در زیر شکم پوشیده شده است. در فاصله بین ردیفهای استخوانی نقوش زیبا و ستاره مانندی به چشم می خورد رنگ ماهی خاویار متنوع و بـین سیاه و خاکستری و سفید و زرد تغییر می کند. نوع کاملاً سفید و کاملاً سیاه نیز در اغلـب تـاسماهیـان مـشاهده میشود. این ماهیان دارای یک جفت باله سفید دمی و یک زوج باله شکمی، همچنین یک بالـه مخرجـی و یـک باله پشتی هستند و باله دمی از نوع هتروسرک اسـت، از شـعاع اول بالـه سـینه ای بـرای تعیـین سـن اسـتفاده میشود. بدن برهنه و فاقد فلس مشخص است و در قسمت هلال بالایی دم فلس گانوئیدی یا لوزی دیده میشـود. سـر نسبت به جثه کوچک و از سطح بالا به پایین فشرده شده است.
برای آشنایی بیشتر با سایر آبزیان و دیگر جانوران دریایی، خرید و آشنایی با نحوه پرورش و تخم گزاری آبزیان از جمله خرید ماهی کپور، آمور، قزل آلا و… . برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد غذای آبزیان به دیگر مقاله های ما سر بزنید. همچنین می توانید با مراجعه به دیگر سایت ما برای خرید انواع دستگاه اسپلش، تور ماهی ماهیگیری، استخر فایبرگلس و… اقدام نمایید. همچنین برای مشاوره و اطلاعات بیشتر میتوانید با مشاورین ما در تماس باشید برای ارتباط کافیست با شماره های موجود در سایت تماس حاصل فرمایید.
چرخه زندگی تاسماهیان
کلیه گونه های تاسماهی ها در آبهای شیرین تخم ریزی و تولید مثل می کنند. بعضی از آنها تمام عمـر خـود را در آب شیرین، بعضی به آبهای لب شور و برخی به آبهای شور دریا مهاجرت می نمایند. سه شکل از چرخـه زنـدگی در بین تاسماهیان قابل تشخیص می باشد.
گونه هایی از ماهی خاویار مانند استرلیاد و کالوگا در آبهای شیرین، دریاچه ها و رودخانه های شرق اروپا و چـین، بـصورت لارو، بچه ماهی و بالغ باقی می مانند.
گونه هایی مانند استرلیاد و کالوگا در آبهای شیرین، دریاچه ها و رودخانه های شرق اروپا و چـین، بـصورت لارو، بچه ماهی و بالغ باقی می مانند.
ماهیان بالغ به رودخانه مهاجرت کرده و پس از تخم ریزی به دریا باز می گردند.لاروها پس از رشد در مرحله بچه ماهی نورس بطرف دریا مهاجرت نموده و تا زمان بلوغ در دریا باقی میمانند. بطور مثال کلیه تاسماهیان دریای خزر از این نوع می باشند.
تولید مثل تاسماهیان
تاسیماهی ها از دسته ماهیان تخم گذار بوده و تخم ها و اسپرم در داخل آب شناور شـده و لقـاح بـصورت تـصادفی صورت می گیرد. این ماهیان از بچه های خود هیچ گونه مراقبتی به عمل نمی آورند. تاسماهی های رودکوچ (چرخه زندگی ۳) برای تخم ریزی به رودخانه هـای آب شـیرین مهـاجرت کـرده و رودخانـه هایی را که انتخاب می کنند اغلب گل آلود، نسبتاً عمیـق و دارای جریـان شـدیدی اسـت. تخـم تاسـماهیان بـه بوته ها و برگهای داخل آب و یا به سنگ ریزه های کف رودخانه میچـسبد و در حالیکـه آب رودخانـه از روی آن میگذرد عمل انکوباسیون انجام گرفته و تبدیل بـه لارو میگـردد. بچـه ماهیـان پـس از اقامـت ۲ تـا ۶ ماهـه در رودخانه بطرف دریا سرازیر میشوند. ماهیان نر زودتر از ماهیان ماده به بلوغ جنسی میرسند. سن بلـوغ تاسـماهیان در گونه های مختلف و همچنین محل های مختلف زندگی تفاوت دارد:
با توجه به اینکه رسیدگی جنسی ماهیان خاویار در ۵ مرحله صورت میگیرد بنابراین تشخیص این مراحل چـه از جنبه تکثیر مصنوعی مولدین وحشی صید شده از دریا با هدف تولید بچه ماهی برای بازسـازی ذخـایر و چـه از جنبه تکثیر مصنوعی و تولید بچه ماهی در مزارع با هدف تولید گوشت و مهمتر از آن استحصال خاویار از ماهیان پرورش یافته بسیار حائز اهمیت میباشد. از طرفی دیگر با توجه به اینکه سن بلوغ ماهیان خاویاری در مدت زمان طولانیتری نسبت به ماهیان دیگر میباشد و به علت ارزش بالای خاویار مولدین ماده بسیار باارزشتر از مولـدین نر بوده و اصولاً نگهداری و پرورش ماهیان نر مقرون بـه صـرفه نمـیباشـد. مراحـل رسـیدگی جنـسی ماهیـان خاویار را به ۵ مرحله تقسیم بندی کردهاند، که بشرح ذیل میباشد:
مرحله ۱ رسیدگی جنسی :
از نظر ماکروسکوپی به شکل نوار سفید رنگ در هر دو جنس می باشند و تشخیص از طریق مشاهده امکان پذیر نمی باشد. در روش میکروسکوپی و تهیه بافت دیواره شیارهای تخمدان در اثر تقسیم از یکدیگر جـدا شـدهانـد و ظهور سلولهای اووگونی شروع شده است. تخمک های اولیه کوچک هستند و هر یک به قطـر ۵۰ میکـرون و در بر گیرنده یک هسته بزرگ باکروماتین فشرده اند. در مرحله ۱ رسیدگی جنسی در جنس نر غدد جنسی از بافت پیوندی و عروق خونی زیادی تـشکیل شـده سـلول های اسپرماتوگونی بصورت گروهی قرار می گیرند. لایه باریک بافت پیوندی از مشخصه ای بارز آغاز کانال های غدد جنسی نر است.
مرحله ۲ رسیدگی جنسی :
در جنس ماده : قطر ۱ اووسیت ها به حدود ۱۰۰ تا ۲۵۰ میکرون می رسد از نشانه های بارز این مرحله می تـوان به پوشش ذخایر چربی در طرفین شکم و بخشهای جانبی تخمدان و رشد ستیو پلاسمیک تخمکهـا اشـاره نمـود. طول این دوره بسیار طولانی می باشد و بستگی به شرایط خارجی محیط زندگی دارد. مرحله ۲ درجنس نر: بخش جنینی بیضه ها بزرگتر شده ( تقریبا ۳/۱ حجم غده) وشامل کیست های تمایز یافتـه ای است که دارای اسپرماتوسیت های اولیه است. درجنس نر این مرحله طولانی ترین مرحله مـی باشـد. از نظـر ماکروسکوپی مرحله ۲ درجنس ماده لایه لایه است اما درنر بافت بیضه یکدست مشاهده میگردد.
مرحله ۳ رسیدگی جنسی :
مرحله ۳ در جنس ماده از نظر ماکروسکوپی رنگ به سمت قرمز و نارنجی گرایش دارد. تفاوت ایـن مرحلـه از ۲ کاملاً قابل تشخیص است. تخمکها بخوبی قابل تمایزند و هسته و میکروپیل بطور وضوح دیده مـی شـود. بافـت چربی کاهش یافته و رنگدانه ها به رنگ خاکستری تشکیل می گردند. در مرحله۳ جنس نـر اسـپرمها بـه شـکل سرسوزن ته گرد و جدا از هم و به رنگ سفید دیده می شود .اسپرماتوسیت های اولیـه، ثانویـه و تقـسیمات آنهـا شکل گرفته است.
مرحله ۴ رسیدگی جنسی :
مرحله ۴ در جنس ماده قطب گیاهی و جانوری از هم قابل تمایزند. در این مرحله هسته از مرکز یاخته به سـمت قطب جانوری تغییر وضعیت می دهد. زرده های دانه ریز در قطب جانوری و زرده هـای دانـه درشـت بـه همـراه قطرات چربی در قطب گیاهی متمرکز می گردنـد. هـسته یاختـه را اصـلاحاً زایـشی یـا vesicle germinal مینامند. که دارای تعداد زیادی هستک با دیواره کاملاً تکامل یافته می باشد. این مرحله خود شـامل ۳ قـسمت C.B.A می باشد. مرحله B بهترین زمان برای خاویار سازی و تزریـق هورمـون بـه منظـور القـاء تخـم ریـزی میباشد. از روی ضریب GV زمان تزریق هورمون و القاء رسیدگی جنسی محاسبه میگردد.
مرحله ۴ در جنس نر : سلولهای جنسی به شکل سرسوزنی نیستند بلکه به حالت کشیده تری دیده می شوند. بیضه بزرگ و سفید رنگ دیده می شود تمامی حفره یا از اسـپرماتوزوئیدهای بـالغ پرشـده اسـت. مرحلـه خـروج تخمک و اسپرم را مرحله V می گویند. پس از این مرحله ماهی خاویار دوباره وارد مرحله ۲ جنسی می شـود کـه ایـن یکـی از روشهای تشخیص است که مولد برای چندمین بار تخم ریزی کرده چون پس از اولین تخم ریزی دیگر مرحلـه ۱ مشاهده نمی شود و مستقیماً وارد مرحله ۲ جنسی می شود. در بسیاری از گونه ها ماهی نر و ماده به دلیل داشتن صفات ثانویه جنسی براحتـی از یکـدیگر قابـل تشخیـصند.
این وضعیت در دوران قبل از بلوغ و بالاخص در ماهیان پرورشی که در شرایط طبیعی و در دریا نبـوده انـد کمتـر مشاهده میگردد. به این منظور از روشهای متفاوتی برای تشخیص این مراحل اسـتفاده مـیشـود کـه بـر مبنـای روش کار به روشهای تهاجمی نظیر خونگیری، تشخیص از طریق بیو شیمیایی، کم تهاجمی نظیر لاپروسـکوپی، بیوپسی، و غیر تهاجمی نظیر اولتراسونوگرافی و مورفولوژیکی اشاره نمود.
همچنین جهت کسب آگاهی و اطلاعات بیشتر از تکثیر ماهیان خاویاری میتوانید به این مقاله رجوع کنید.
تغذیه تاسماهیان
تاسماهی ها در سرتاسر زندگی خود گوشتخوار میباشند، لاروهای آنها زئوپلانکتونخوار پلاژیک هـستند. در حالیکه در ماهیان جوان و بالغ این امر دارای اشتقاق شده و محدوده وسیعتری از تغذیـه فیلتـری و اسـتفاده از موجودات کفزی، نرمتنان و سختپوستان، لارو حشرات و دیگر بیمهـرهگـان کفـزی را در بـر گرفتـه و در اکثـر ماهی بخش عمدهای از رژیم غذایی آنها را تشکیل میدهند. با توجه به اینکه اکثر ماهیان خاویار دارای خصوصیات بیولوژیـک منحـصر بـه فـرد نیازهـای غـذایی ایـن ماهیان از لحاظ خصوصیات تغذیهای با سایر ماهیان گوشـتخوار پرورشـی دارای تفـاوتهـای قابـل ملاحظـهای میباشد. ترکیب مواد مغذی موردنیاز ماهیان خاویار در سنین مختلف به شرح زیر میباشد:
میزان مصرف پروتئین به تامین انرژی مورد نیاز بستگی دارد بهترین غذا غذایی اسـت کـه انـرژی حاصـل از پروتئین ۴۰ تا ۶۵ درصد کل انرژی حاصل از غذا را تشکیل دهد. فرمول غذایی که هم اکنون در مراکز پرورش تاس ماهیان شیلات ایران بر اساس آزمایشات مختلـف با ضریب تبدیل ۶۲/۱-۱ بدست آمده به شرح زیر میباشد:
توضیح اینکه این غذا بصورت پلت خشک بوده که بر اساس سفارش به کارخانه های سازنده غذا تهیه مـیشـود. بدیهی است با انجام تحقیقات بیشتر امکان بهبود کیفیت غذا و پایین آوردن ضریب تبدیل غذا قابـل پـیش بینـی می باشد. البته به منظور رعایت مسائل زیست محیطی حتی الامکـان غـذای مـورد اسـتفاده بچـه ماهیـان غـذای خـشک کنسانتره بوده که مورد تائید ارگان های مرتبط شـیلات ایـران مـی باشـد. پـساب حاصـله نیـز پـس از عبـور از سیستمهای فیلتراسیون با رعایت استانداردهای زیست محیطی از مزرعه خارج خواهد شد.
همان طوری که قبلاً ذکر شد پرورش اینگونه در سیستم تراکم صورت گرفتـه و در حـد امکـان پـرورش آن در سیستمهای نیمه متراکم و گسترده نیز وجود دارد. در حال حاضر پرورش این ماهیان در سیستم متراکم با تـراکم ۱۵ کیلوگرم در متر مربع در شرایط کشور صورت میگیـرد و در صـورت اسـتفاده از سیـستمهـای هـوادهی و… امکانات افزایش با تراکم تا ۲۵ کیلوگرم در متر مربع نیز وجود خواهد داشت. با وجود نیاز اکسیژنی بالا (۸ – ۶ میلیگرم در لیتر) ماهیان خاویاری نسبت بـه سـایر ماهیـان بـا نیـاز اکـسیژنی مشابه از مقاومت بالاتری برخوردار است و خوشبختانه بیماریهای زیادی به خلاف گونه هـای سـردآبی در مـورد این ماهیان گزارش نشده است.
